اهداف کلی مبحث الزامات عمومی ساختمان
این مقررات به منظور اطمینان از ایمنی، بهداشت، بهره دهی مناسب، آسایش و صرفه اقتصادی، و تأمین نیازهای حداقل ساکنان و استفاده کنندگان (متصرفان ) ابنیه و ساختمان های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، با تعیین محدودیت ها، ابعاد حداقل فضا ها، نورگیری، تهویه مناسب و سایر الزامات عمومی طراحی و اجرا، به عنوان مبحث چهارم از مقررات ملی ساختمان ملاک عمل قرار می گیرد.
اهداف عینی و انتظارات عملکردی
در اینجا علاوه بر اهداف کلی انتظارات عملکردی مبحث الزامات عمومی ساختمان نیز به صورت کیفی بیان می شود. الزامات کمی و مقررات ساختمانی برای دستیابی به اهداف عملکردی نیز در قسمت های مربوطه ارائه می شوند.
کارکرد مناسب و پایدار مشخصات کالبدی ساختمان و فضاهای آن باید در تناسب با نوع و نحوه بهره برداری از آنها تعیین شود. به این منظور، انتظارات ذیل باید از دیدگاه این مبحث، در طراحی، اجرا و بهره برداری ساختمان برآورده شوند:
الف) رعایت حداقل ابعاد مناسب برای هر فضا بر حسب نوع فعالیت و استفاده از آن .
ب) تامین تعداد لازم و کافی از فضاهای اصلی و جانبی بر اساس برآورد تعداد و ترکیب استفاده کنندگان و نیازهای آنها.
پ) امکان دسترسی مناسب و ایمن به ساختمان و بهره برداری از قسمتهای مختلف آن برای همه استفاده کنندگان.
ت) تامین امنیت افراد یا گروه های استفاده کننده، در طراحی، استقرار و همجواری ساختمان ها، فضاها و اجزا و عناصر آنها.
ث) تامین تجهیزات و ویژگی های لازم کالبدی ساختمان بر اساس نوع و نحوه بهره برداری از آن.
مواردی که باید در مورد بهداشت و سلامت در طی دوره ساخت رعایت گردد
بهداشت و سلامت نباید در دوره ساخت، بهره برداری یا تخریب بنا، بهداشت و سلامتی مردم تهدید شود و باید در این دوره ها از آلودگی و به خطر افتادن منابع و چرخه حیات پیشگیری گردد. بنابراین لازم است انتظارات زیر برآورده شوند:
الف) برخورداری ساختمان در حال بهره برداری از نور و تهویه مناسب.
ب) نفوذ نکردن رطوبت مزاحم به داخل ساختمان یا فضاها و اجزاء آن.
پ) وجود نداشتن خطراتی مانند متصاعد شدن گازهای سمی، ذرات یا گازها و تابش های خطرناک بر اثر استفاده از مصالح یا جزئیات نامناسب یا مکان یابی نادرست ساختمان.
ت) آلوده نشدن آب یا خاک به وسیله ضایعات ساختمانی و فاضلاب.
ث) محدود کردن سطح نوفه یا سروصدای ناخواسته دریافتی توسط مردم در حدی که از تهدید سلامتی آن ها پیش گیری شود. و امکان کار و فعالیت، استراحت و خواب مناسب برای آنها فراهم باشد.
ج) محدود کردن نورهای ناخواسته و مزاحم.
تامین ایمنی کامل ساکنان و یا استفاده کنندگان
ایمنی در حین بهره برداری ساختمان، تجهیزات و اجزاء و عناصر آن باید به صورتی طراحی و ساخته شوند که در هنگام بهره برداری، ایمنی ساکنان یا استفاده کنندگان و سایر افراد تامین شود. لذا باید شرایط زیر فراهم باشد:
الف) احتمال خطر حوادثی مانند لیز خوردن، سقوط افراد یا اشیاء، برخورد، برق گرفتگی و آتش سوزی یا
انفجار به حداقل برسد.
ب) امکان ایجاد حریق یا توسعه آتش و دود در انطباق با مبحث سوم مقررات ملی ساختمان به حداقل تقلیل یابد و در صورت بروز آتش سوزی، اطفاء آن و نجات ساکنین مطابق مبحث یاد شده امکان پذیر باشد.
پ) امکان خروج، استتار یا پناه در شرایط بروز سوانح یا جنگ، در انطباق با مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان، برای افراد فراهم باشد.
ت) طراحی و احداث واحدهای مسکونی به نحوی صورت گیرد که حتی الامکان از بروز مشکلات امنیتی و دزدی جلوگیری شود.
حفظ انرژی و رعایت معیارهای ساختمانهای سبز و پایدار لازم است
با رعایت تمهیداتی در طراحی و ساخت بنا، با در نظر گرفتن همجواریها، شرایط اقلیمی، محلی و اقتصادی، مقدار انرژی مصرفی در بهره برداری از ساختمان و تأسیسات گرمایشی و سرمایشی تا حد امکان پایین نگه داشته شود، تعویض هوا و تهویه مطبوع در حد مجاز، در انطباق با مبحث نوزدهم مقررات ملی ساختمان در نظر گرفته شود. در ساختمانهائی که مقررات کلی این مبحث معین می کند، رعایت معیارهای ساختمان های سبز و پایدار به قرار زیر الزامی است.
الف) گوناگونی و تنوع: از اساسی ترین اهداف توسعه پایدار است. با طراحی کاربری های متفاوت همجوار در محلات شهری، درصد زیادی از هزینه ها و آلودگی هوا کاهش می یابد.
ب) اقلیم و آب و هوا: آگاهی به چگونگی انطباق ساختمان با اقلیم خاص منطقه از مباحث مهم معماری می باشد. طراحی اقلیمی، روشی برای کاهش همه جانبه هزینه انرژی ساختمان و عوامل اقلیمی مؤثر بر بنا شامل تابش آفتاب، دما، رطوبت، باد و بارندگی می باشد. در این رابطه توجه به راهکارهای معماری گذشته هر منطقه بسیار کارساز است.
پ) پوشش ساختمان ها: استفاده از پوشش های گیاهی بیشتر در سقف، نماها و کف فضاها به حفظ انرژی در ساختمان کمک می کند.
ت) بکارگیری ظرفیت حرارتی جرم مصالح ساختمانی: ظرفیت بالاتر حرارتی جرم دیوارها و سقفها باعث بالا رفتن زمان انتقال حرارت بین فضای داخلی و خارجی می شود. استفاده از پوشش های دوجداره می تواند باعث مصرف بیشترین حرارت بدست آمده از خورشید در روز و مصرف آن در شب شود.
ث) رنگ: استفاده از رنگهای روشن برای اقلیم های گرم و رنگهای تیره و جذب کننده برای اقلیم های سرد ترجیح داده میشود.
ج) پنجره و در: نوع، جنس و ابعاد و مکانیابی پنجره تأثیر بسزایی در حرارت اکتسابی از آفتاب دارد. انتخاب نوع شیشه و پروفیل پنجره مناسب در دراز مدت باعث کاهش هزینه های انرژی مصرفی ساختمان می گردد.
چ) سایه اندازی: از برآمدگی ها و پیش آمدگی های بام ساختمان، سایبان ها، ساباطها و پرده ها برای جلوگیری از دریافت حرارت غیرضروری آفتاب می توان استفاده کرد.
ح) لزوم توجه به احیای هویت فرهنگی و استفاده از نیروی کار و روش های ساخت محلی.
خ) طراحی با کمترین نسبت سطح بیرونی به حجم بنا: بالا بودن این نسبت نشان دهنده راندمان خوب انرژی است. یعنی هندسه ساختمان به گونه ای باشد که سطوح خارجی حداقل مقدار ممکنه باشد و حجم فضای داخلی ساختمان حداکثر مقدار ممکنه باشد.
د) بالا بودن نسبت سطح به محيط بنا: عبارت است از بالا بودن حاصل تقسیم مساحت یک طبقه بر محیط آن طبقه. هر چه این مقدار بزرگتر باشد راندمان انرژی ساختمان بیشتر است.
ذ) طراحی مناسب فضاهای داخل بنا برای بهره گیری بیشتر از عوامل طبیعی، حرارت آفتاب، ونور طبیعی .
ر) استفاده از مصالح ساختمانی بادوام، طبیعی، بوم آورد و غیر سمی و مناسب و قابل بازیافت.
بکارگیری و ترویج ارزشهای ایرانی – اسلامی در طراحی و ساخت بنا
با احترام به ادیان و مکاتب دیگر، به منظور دستیابی به هویتی منسجم در ساختمان ها و محیط زندگی بر پایه ارزش های ایرانی- اسلامی، بناها باید با تمهیدات لازم در راستای پاسداری از این ارزش ها طراحی و ساخته شوند و زمینه ای برای تناقض با آنها در ساختمان ها و محیط فراهم نشود. در این راستا، ضروریست که اصول ریشه دار معماری ایرانی از جمله موارد زیر در طراحی و ساخت بناها مورد توجه جدی قرار گیرند:
- «خودبسندگی و بوم آورد بودن» مصالح و فن آوری.
- «پرهیز از بیهودگی» به معنای دوری از افزوده های غیرضروری.
- «مردم واری» که رعایت مقیاس های انسانی به شکل مطلوب و بر اساس رفع نیازهای او است.
- «درونگرایی» که به مفهوم حفظ حریم های خصوصی و عمومی است و بیش از اصول دیگر تأثیرات
فرهنگ دینی را نمایان می کند. - «نیارش» که در طراحی ساختار اصلی بناها، به معنای رعایت چارچوب معين ترسیمی و هندسی سازه و عناصر اصلی نگهدارنده بنا است.
موارد پیروی از نظام ابعادی معین یا پیمون
«پیمون» به مفهوم پیروی از نظام ابعادی معین که به نحوی تولید انبوه و حرفه ای را ممکن می سازد. این اصول به منظور تعیین و حفظ تناسب بین اجزای بنا در گذشته رعایت می شد. و لازم است در دوران معاصر نیز علاوه بر دست یابی به سایر اهداف و انتظارات مورد تعیین در این قسمت، بازتاب عینی آنها جهت نیل به انتظارات زیر مدنظر قرار گیرند:
الف) تامین امنیت معنوی انسان ها با رعایت حریم های لازم کار و زندگی و جلوگیری از تداخل قلمروهای خصوصی و عمومی در طرح و اجرای ساختمانها.
ب) هماهنگی با ارزش های دینی و معنوی جامعه و سایر ارزشهای نهفته در محیط طبیعی و مصنوعی، در تعیین شیوه استقرار و جهت گیری فضاها و ساختمانها و همچنین در طراحی حجم، ارتفاع و نمای بناها.
پ) در نظر گرفتن شأن و منزلت انسانها در طراحی و ساخت ساختمانها، به صورتی که علاوه بر کفایت امکانات ساختمانی برای تامین ایمنی، بهداشت و سلامت لازم، هیچ فردی برای فعالیت و زندگی مستقل در فضاهای مورد تعیین، به کمک جسمی دیگران نیاز نداشته باشد.
ت) رعایت عدالت در امکان بهره برداری تمام اقشار و افراد با توانایی های جسمی متفاوت، به ویژه جانبازان، افراد معلول، سالمندان و کودکان از فضاها و بناهای عمومی.
ضوابط استحکام بنا |
|
بنیان گستران آفاق – استحکام بنا |
ث) پرهیز از اسراف و رعایت اعتدال در تعیین اندازه ها، سطح و حجم فضاها و سهم آنها از کل ساختمان. با توجه به انتظارات اقشار استفاده کننده به نحوی که از یک سو با حداقل نیازهای آنان متناسب بوده. و موجب احساس کاستی و تنگنا در ساختمان و فضاها نشود. و از سوی دیگر از اسراف و اتلاف منابع و سرمایه ها جلوگیری شود.
ج) بهره گیری از تجارب معماری بومی در طراحی و ساخت بناهای معاصر، با تامین انتظاراتی مانند همسازی با اقلیم و شرایط محیطی، هماهنگی با فرهنگ و سنت های زندگی جامعه، هم خوانی حجم و اندازه های ساختمان با نوع و مقیاس کارکرد آن و کاربرد مواد و مصالح بومی.
چ) به کارگیری و اعتلای مفاهیم، مظاهر و نمادهای بصری معماری ایرانی در طراحی ساختمانهای به ویژه در کاربرد هندسه، رنگ، نور، عناصر، شکلها و حجم های ساختمانی.
ح) بهره گیری و نمایش تواناییها و قابلیت های فنی جامعه در طراحی ساختمانها.
خ) تامین امکان استفاده متنوع یا چندمنظوره از فضاها، با پیش بینی تمهیدات لازم برای انعطاف پذیری فعالیت در آنها.
د) تأمین و ایجاد آبادانی و نشاط لازم و در شان جامعه. از طریق تامین جلوه بصری مناسب برای ساختمان ها نسبت به نوع استفاده و موقعیت آنها.
ذ) رعایت تعادل در کاربرد پیرایه ها و تزئینات، بر حسب نوع استفاده و جایگاه ساختمانها در محیط.
ر) نظارت بر هماهنگی حجم. ارتفاع و نمای ساختمانها به منظور جلوگیری از وارد شدن خدشه به آسایش. بهداشت و سایر حقوق استفاده کنندگان یا ساکنان ساختمان های دیگر و محیط پیرامون.
ز) طراحی و اجرای ساختمان با هدف حفظ دوام و کیفیت قابل قبول در طول عمر مفید آن و جلوگیری از استهلاک هایی که بر اثر آن ها سلامت و ایمنی ساکنان، استفاده کنندگان و سایر مردم به خطر می افتد.
